OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE

Ocenianie kształtujące - 10 zasad pomocnych w uczeniu się

Ocenianie kształtujące - wspomagające uczenie się:

jest ściśle powiązane ze skutecznym planowaniem,
koncentruje się na tym, w jaki sposób uczniowie się uczą,
jest istotne podczas realizacji całego procesu dydaktycznego od planowania po ocenę osiągnięć,
jest kluczową umiejętnością dydaktyczną,
ma oddziaływanie emocjonalne,
wpływa na motywację ucznia,
kieruje uwagę na kryteria sukcesu (na co będę zwracał uwagę?) już na etapie planowania,
daje uczniom konstruktywne wskazówki, jak mogą poprawić swoje wyniki i w jaki sposób mogą się rozwijać,
wspomaga samoocenę,
odnosi się do wszystkich kategorii osiągnięć.

Zasada 1. Ocenianie kształtujące powinno być powiązane z dobrym planowaniem nauczania i uczenia się.

Plan opracowany przez nauczyciela uwzględnia informacje na temat postępów uczniów i ocenę stopnia realizacji zamierzonych celów. Nauczyciel elastycznie reaguje i modyfikuje plan w zależności od uzyskanych informacji na temat postępów uczniów. Plan, cele i kryteria, według których będzie oceniana praca ucznia, są znane uczniowi. Zadaniem nauczyciela jest opracowanie sposobu poinformowania uczniów, który pozwoli uczniom zrozumieć stojące przednimi cele i zadania. Planuje także, w jaki sposób uczniowie otrzymywać będą informację zwrotną, jaka będzie ich rola w sprawdzaniu własnych osiągnięć i jaką pomoc uzyskają w swojej dalszej nauce.

Zasada 2. Ocenianie kształtujące koncentruje się na tym, w jaki sposób uczniowie się uczą.

Uczniowie są równie świadomi tego, "czego", jak i tego, "jak" się uczą. I nauczyciel, i uczniowie koncentrują się na procesie, a nie na samym wyniku końcowym.

Zasada 3. Ocenianie kształtujące jest istotne podczas realizacji całego procesu dydaktycznego od planowania po ocenę osiągnięć.

Podczas lekcji uczniowie, wykonując zadania, odpowiadając na pytania nauczyciela, pokazują, w jaki sposób myślą, jakie mają umiejętności i czego się już nauczyli. Nauczyciel obserwuje pracę uczniów, ocenia ich postępy i na tej podstawie planuje dalsze zadania. Ten proces stanowi zasadniczą część codziennej pracy na lekcji, skłania nauczyciela i uczniów do refleksji, dialogu i podejmowania dalszych decyzji.

Zasada 4. Ocenianie kształtujące należy traktować jako kluczową umiejętność dydaktyczną nauczyciela.

Nauczyciel stosujący ocenianie kształtujące umie planować, obserwować proces uczenia się, analizować i interpretować uzyskane informacje o przebiegu procesu i jego wynikach, przekazywać uczniom informację zwrotną istotna dla ich rozwoju. Nauczyciel pomaga i uczy samooceny. W przygotowaniu do zawodu i późniejszym doskonaleniu należy pomagać nauczycielom rozwijać te umiejętności.

Zasada 5. Ocenianie kształtujące powinno być konstruktywne i przeprowadzane z dużym wyczuciem, bowiem jak każde ocenianie jest nieobojętne emocjonalnie.

Nauczyciel zdaje sobie sprawę, jaki wpływ na ucznia, jego wiarę we własne siły i zapał mają komentarze, oceny i opinie. Informacje zwrotne kierowane do uczniów są w najwyższym możliwym stopniu konstruktywne i dotyczą nie osoby, lecz rezultatów jej pracy.

Zasada 6. Ocenianie kształtujące musi służyć motywowaniu uczniów do nauki.

Ocenianie skupiające się na postępach i osiągnięciach, a nie na podkreślaniu niepowodzeń, zachęca uczniów do uczenia się. Porównywanie osiągnięć poszczególnych uczniów z osiągnięciami ich kolegów oraz tworzenie wszelkiego rodzaju rankingów nie motywuje, a często zniechęca do uczenia się. Ocenianie może motywować uczniów do nauki, jeśli chroni autonomię ucznia, dostarcza konstruktywnej informacji zwrotnej, daje mu możliwość wyboru i ułatwia kierowanie własną nauką.

Zasada 7. Ocenianie kształtujące kieruje uwagę na kryteria sukcesu (Na co będę zwracał uwagę?) już na etapie planowania.

Nauczyciel, aby uczenie się było bardziej efektywne, ustala z uczniami, co i w jaki sposób chcą osiągnąć. Uczniowie mają wpływ na wybór celów i ustalanie kryteriów sukcesu. Kryteria sukcesu powinny być podane w języku zrozumiałym dla ucznia, tak aby mogły one służyć też samoocenie i ocenie koleżeńskiej.

Zasada 8. Uczniowie otrzymują konstruktywne wskazówki, jak mogą poprawić swoje wyniki i jak mają się rozwijać.

Uczniom potrzebne są informacje i wskazówki, by mogli zaplanować następny krok w uczeniu się. Nauczyciel wskazuje silne strony ucznia i doradza, jak je rozwijać, wyraźnie i konstruktywnie informuje o stronach słabych i o tym, jak można je eliminować, stwarza uczniom możliwość poprawienia własnej pracy.

Zasada 9. Ocenianie kształtujące powinno rozwijać uczniowską zdolność do samooceny tak, by służyło refleksji i samodzielnemu decydowaniu o własnej nauce.

Samodzielny uczeń potrafi kształtować swój proces uczenia się: zdobywać nowe umiejętności i wiedzę, zastanawiać się nad tym, w jaki sposób to robi i jakie osiąga wyniki oraz zaplanować dalsze etapy doskonalenia się. Droga do samodzielności prowadzi przez rozwijanie umiejętności samooceny. Nauczyciel zachęca do niej i wyposaża ucznia w stosowne umiejętności.

Zasada 10. Ocenianie kształtujące odnosi się do wszystkich kategorii osiągnięć uczniów.

Ocenianie kształtujące można stosować na wszystkich polach objętych nauczaniem. Powinno mieć ono na celu umożliwienie każdemu uczniowi osiągnięć na najwyższym dostępnym dla niego poziomie. Nauczyciel zauważa i docenia osiągnięcia uczniów.

Powyższe zasady powstały na podstawie materiałów angielskiego Zespołu Reformy Sprawdzania (The Assessment Reform Group 2001).